Ένα ταξίδι από την Κύπρο στη Βόρεια Ιρλανδία και τη Μεγάλη Βρετανία, βαδίζοντας στα ματωμένα χνάρια της Ιστορίας, λαχταρώντας τη δικαίωση για τους λαούς που όσο μακριά κι αν είναι, όσο διαφορετικοί κι αν φαίνονται, είναι ίδιοι απέναντι στην αδικία. Αυτά αποτυπώνονται στο νέο βιβλίο της Μαρίας Λιάσκα-Μαυράκη και δίνουν το έναυσμα για μια παρουσίαση του έργου της και μια συνομιλία μαζί της.
Το βιβλίο με τίτλο “Ο κύκλος με τη θάλασσα” κυκλοφορεί πολύ πρόσφατα από την “Άνεμος” εκδοτική και παρουσιάζεται σήμερα Δευτέρα 22 Ιουνίου στην Αθήνα, με ομιλητές τον διδάκτορα Φιλοσοφίας και τέως πρύτανη του Ε.Κ.Π.Α. Θεοδόση Πελεγρίνη, τον δημοσιογράφο-συγγραφέα Κώστα Στοφόρο και τη συγγραφέα Μάρτυ Λάμπρου (με την ηθοποιό Ελένη Τζώρτζη να αποδίδει αποσπάσματα του βιβλίου).
“Ο κύκλος με τη θάλασσα” είναι το δεύτερο βιβλίο της Μαρίας Λιάσκα-Μαυράκη. Είχε προηγηθεί το σπουδαίο “Μη μου πεις το τέλος”, για το οποίο παραθέτουμε την ακόλουθη ενδεικτική αναφορά:
Σε όλους εμάς που μεγαλώσαμε στα χρόνια της μεταπολίτευσης, η πύλη του παραδείσου έμοιαζε πολύ κοντά. Δεν μας έλειψε τίποτα, τα είχαμε όλα: ένας μύθος που στραγγάλισε τις αληθινές δυνατότητες και άφησε μια ολόκληρη γενιά στον πάγκο.
Άννα Περίδη, Αλεξάνδρα Μελά. Δύο γυναίκες. Γιαγιά κι εγγονή. Διασχίζουν τον εικοστό αιώνα. Τον ξεπερνούν. Η πρώτη διηγείται την ιστορία της μέσα από τις σελίδες του ημερολογίου της, το οποίο διαβάζει η δεύτερη. Από τα αρώματα των μενεξέδων της Κηφισιάς ως τις χιονισμένες βουνοκορφές του Γράμμου, η ζωή της καταγράφει τις περιπέτειες του τόπου μας, τις προδοσίες, τους πολέμους, τα γραμμένα και τ’ άγραφα μυστικά. Στροβιλιζόμαστε γύρω της, όλοι εμείς στην Ελλάδα και στις αδικημένες μητροπόλεις του περασμένου αιώνα, από τα ερείπια της ισπανικής Γκουέρνικα και τις αλλόφρονες αποφάσεις του Φράνκο μέχρι τους χρυσαφένιους τρούλους της παγωμένης σταλινικής Μόσχας. Με οδύνη και ελπίδα, αντέχουμε από το ιδιώνυμο και τις εξορίες μέχρι τη σημερινή κατ’ επίφαση δημοκρατία, την κρίση, τις αυτοκτονίες. Φταίμε άραγε όλοι;
Μέσα από τις συμπληγάδες των αγώνων για κοινωνική δικαιοσύνη, η Άννα μάς μαθαίνει από την αρχή τι σημαίνει όνειρο, φιλία, οικογένεια και φυσικά έρωτας. Και μας προκαλεί να γράψουμε εμείς το τέλος της ιστορίας…
Λίγα λόγια για το νέο βιβλίο
Αν χαράξεις έναν κύκλο από την Κύπρο μέχρι πάνω στον βορρά, στα αγριεμένα κύματα της Μεγάλης Βρετανίας αλλά και στα βαθιά ιρλανδέζικα νερά, θα κλείσεις μέσα του την ίδια θάλασσα.
Όταν η παρέα ξεκίνησε για διακοπές στην Κύπρο, τίποτα δεν είχε προαναγγείλει την εξαφάνιση του καλύτερού τους φίλου, του Άντι, στα βασανισμένα νερά της Αμμοχώστου. Ο Γρηγόρης και η Δήμητρα γυρίζουν πίσω στα μέρη που έζησε ο φίλος τους. Όσα συναντούν τούς φέρνουν πιο κοντά στο τέλος. Όσα μαθαίνουν τούς οδηγούν σε ασυνήθιστα μονοπάτια. Ο Άντι από την Κύπρο έχει μεγαλώσει στη Βόρεια Ιρλανδία. Έχει άραγε ξεχάσει;
Στον άγνωστο αέρα του Μπέλφαστ, στα φαντάσματα των εκρήξεων του I.R.A., των αδικιών και των απεργών πείνας, υψώνονται γνώριμες φωνές που φυσάνε τον άνεμο της ελευθερίας στα τείχη της πόλης. Έρωτας, επανάσταση, προδοσία. Τώρα. Τότε. Πάντα. Τι καθορίζει τη διαδρομή μας περισσότερο; Ποιοι αναπάντεχοι δρόμοι οδηγούν από τη ζωή προς τον θάνατο και από τον θάνατο προς τη ζωή; Μια διαδρομή στο εσωτερικό του ανθρώπου που έρχεται αντιμέτωπος με την προσωπική του χίμαιρα και την αποτυχία.
«…Ο παγωμένος αέρας του Μπέλφαστ με καίει και ανεβάζω το κασκόλ, ώστε το μόνο που μένει ακάλυπτο επάνω μου είναι τα μάτια. Ο σκοτεινιασμένος ουρανός της χώρας μυρίζει ακόμη χειμώνα. Περπατάω και νιώθω να με παραμονεύουν πίσω από τα κλειστά παράθυρα. Είναι Πέμπτη απομεσήμερο. Αν ανοίξω τα χέρια μου, θα αγκαλιάσω τον καπνισμένο αέρα. Αν ταξιδέψω μερικά χρόνια πίσω, θα κρυφτώ στα απέναντι χαλάσματα και θα σκοντάψω στα αγγλικά οδοφράγματα. Αν γλιτώσω από τις πρώτες σφαίρες, δεν θα σωθώ από τη μανία για εκδίκηση. Ο ήλιος θα δύσει σε λίγο και η θερμοκρασία θα πέσει κι άλλο. Κοντεύει έξι. Τα χέρια μου μυρίζουν αίμα».
“Αν θέλεις να εξελιχτείς πρέπει να γίνεις αντικείμενο σχολιασμού ακόμη κι αν γίνεις στόχος επικριτικών σχολίων”
Η Μαρία Λιάσκα-Μαυράκη μεγάλωσε “με δύο γονείς που δεν ανήκαν στον μέσο όρο” όπως χαρακτηριστικά λέει, παραθέτοντας με έξοχο τρόπο έξοχα απάρτια από τις καταβολές της: “Το πρωί μου ετοίμαζε το γάλα «ο θείος Πλάτων» ψιθυρίζοντας μου για τα πόσιμα, γαλάζια ηφαίστεια του Ελύτη και τα Σαββατόβραδα ξενυχτούσα με την φωνή της Μαρίας Φαραντούρη στο παλιό πικ-απ. Πίστευα πως η Ιουλιέτα αυτοκτόνησε στα αλήθεια και αντί να κοιμάμαι με τον Τομ και τον Τζέρι, αγωνιούσα για την τύχη του Ρασκόλνικοβ κάθε βράδυ. Η μαμά μου δεν είχε τη «ντουλάπα-δωμάτιο» για τα ρούχα της, την περίφημη “walking closet”, παρόλο που ζει στην Κηφισιά. Είχε όμως ένα ξεχωριστό δωμάτιο στο πάνω μέρος του σπιτιού που ήταν γεμάτο βιβλία. Ανακάλυψα σε πολύ μικρή ηλικία τον Ρίτσο, τον Μαγιακόφσκι, τον Λανγκλουά, ίσως σε μικρότερη από ότι θα συνιστούσε ένας «παιδαγωγός»… Κι αυτό με στιγμάτισε για όλη την υπόλοιπη ζωή μου. Η αγαπημένη μου παραμυθένια ηρωίδα -παρόλο που είναι υπαρκτό πρόσωπο- η Άλκη Ζέη, είχε πει πως για να γίνει κανείς συγγραφέας χρειάζεται να κάνει τρία πράγματα: «Πρώτον να διαβάζει βιβλία, δεύτερον να διαβάζει βιβλία και τρίτον να διαβάζει βιβλία». Έτσι, εγώ αυτό το πήρα σχοινί κορδόνι. Αγάπησα τόσο πολύ τα βιβλία που συχνά βλέπω τη πραγματική ζωή σαν μυθιστόρημα και κυρίως το αντίστροφο. Αυτό έχει υπέρ αλλά έχει και κατά“.
Έτσι, μέσα από όλα αυτά ήρθε η ενασχόλησή της με τη συγγραφή. Όσο για την έκδοση των βιβλίων της, η ίδια λέει: “Ίσως να μην είχα ακόμη αποτολμήσει την έκδοση, αν δεν είχε βρεθεί ένας πολύ σπουδαίος συγγραφέας να μου δείξει πως για να βελτιωθείς πρέπει να εκτεθείς. Αν θέλεις να εξελιχτείς πρέπει να γίνεις αντικείμενο σχολιασμού ακόμη κι αν γίνεις στόχος επικριτικών σχολίων“. Και αναφερόμενη στον εκδοτικό χώρο, προσθέτει: “Ο χώρος των εκδόσεων είναι σαν μια θάλασσα. Ωκεανός. Άλλου μπορεί να βρεις να πατώσεις κι αλλού να λες… βοήθα Παναγιά. Αλλού μπορεί να δεις ξηρά κι αλλού πέρα από το απέραντο γαλάζιο δεν βλέπεις κανένα σημάδι σωτηρίας. Πολλές φορές οι μεγάλες λέμβοι που πίστευες πως κουβαλούν τα σωστικά μέσα, είναι κάθε άλλο παρά όαση μέσα στη θάλασσα. Το βιβλίο μου ευτυχώς -όπως και το προηγούμενο- έπεσε στα μαλακά. Αγαπήθηκαν και τα δύο από την “Άνεμος” εκδοτική“.
Μια περιγραφή των βιβλίων από την ίδια
Στο πρώτο μου βιβλίο με τίτλο “Μη μου πεις το τέλος”, πρωταγωνίστρια είναι μια γυναίκα και κατά συνέπεια η ζωή της και η ζωή της οικογενείας της από τις αρχές του περασμένου αιώνα μέχρι το 2012. Έχει τη μορφή ημερολογίου, όπου υπάρχουν διασταυρούμενες αφηγήσεις και ο κάθε ήρωας διηγείται μέσα από τη δική του ματιά τα γεγονότα που συγκλόνισαν την Ελλάδα και τον κόσμο μέσα στον εικοστό αιώνα, πόλεμοι, προσφυγιά, κατοχή, εμφύλιος, δικτατορίες, χούντες, μέχρι τη μεταπολίτευση. Είναι στην ουσία ένα ημερολόγιο που έχει βρει η Αλεξάνδρα -η εγγονή της πρωταγωνίστριας της Άννας- και το διαβάζει.
Το δεύτερο βιβλίο μου που μόλις κυκλοφόρησε, έχει κυρίως άντρες πρωταγωνιστές. Με χρονικά άλματα στις διηγήσεις ανά κεφάλαιο, μας αποκαλύπτεται πως μεγάλωσαν δυο άνθρωποι, ο ένας Κύπριος κι ο άλλος Ιρλανδός, από τη δεκαετία του εβδομήντα μέχρι σήμερα. Δραματικές τοποθεσίες, η Αμμόχωστος αλλά και το Μπέλφαστ, μοιάζουν με ομόκεντρους κύκλους. “Ο κύκλος με τη θάλασσα” είναι και ο τίτλος του βιβλίου. Έχει και αστυνομικό φόντο, μιας και η ιστορία ξεκινά με την εξαφάνιση του ενός εκ των δυο φίλων -του Αντρέα – και την παρέα του να τον ψάχνει και να μπλέκεται ολοένα στα γρανάζια της ιστορίας του και της Ιστορίας, ανακαλύπτοντας μυστικά από τον I.R.A. μέχρι τους αγνοούμενους του 1974 κατά την παράνομη τούρκικη εισβολή.
“Δεν μπορεί να βράζει ο τόπος και η λογοτεχνία ή οποιαδήποτε μορφή τέχνης να είναι μόνο για αποβλάκωση!”
Τα βιβλία της Μαρίας Λιάσκα-Μαυράκη έχουν χαρακτηριστεί ιστορικά μυθιστορήματα. “Αν και δεν είμαι σίγουρη πως θα διεκδικούσα αυτό τον βαρύγδουπο τίτλο, θα έλεγα άπλα πως αγαπώ την ιστορία γιατί μας δείχνει πού μπορούμε να πάμε” λέει, προσθέτοντας: “Επίσης, σαν Έλληνες οφείλουμε να μαθαίνουμε και να «ακούμε» την ιστορία μας γιατί ίσως είναι το μοναδικό ίχνος αξιοπρέπειας και αυτοσεβασμού που μας έχει απομείνει“.
Η συγγραφέας ανοίγει κι ένα παράθυρο στο μέλλον, ενημερώνοντας ότι το επόμενο βιβλίο της μπορεί να μην είναι ιστορικό αλλά μια ερωτική ιστορία. “Ίσως αυτό να είναι από μόνο του πιο δύσκολο θέμα, γιατί οι αναγνώστες μπορούν να ταυτιστούν πλήρως με τους ήρωες του μυθιστορήματος. Έτσι ή το λατρεύουν ή το μισούν“.
Όσο για τη θέση των συγγραφέων μέσα στο κοινωνικό γίγνεσθαι και τη σχετική σιωπή τους απέναντι στα καυτά προβλήματα των ημερών μας, η συνομιλήτριά μας δηλώνει: “Η τέχνη από μόνη της δεν μπορεί να λύσει τα προβλήματα. Μπορεί όμως να σε θέσει απέναντί τους και απέναντι στις ευθύνες σου. Γι’ αυτό σήμερα αλλά και πάντα η τέχνη οφείλει να σε εκφράζει. Δεν μπορεί να βράζει ο τόπος, και η λογοτεχνία ή οποιαδήποτε μορφή τέχνης να είναι μόνο για αποβλάκωση! Αυτό βέβαια -όταν συμβαίνει- δεν είναι ευθύνη του καλλιτέχνη μόνο, αλλά ολόκληρης της κοινωνίας. Από την άλλη και βέβαια υπάρχουν και τα «Άρλεκιν» στην πεζογραφία για παράδειγμα, όμως δεν είναι λογοτεχνία“.
Η Μαρία Λιάσκα-Μαυράκη άφησε την Αθήνα για χάρη της Λήμνου, όπου ζει και δημιουργεί τα τελευταία χρόνια. “Λέει γι’ αυτό: Έχω γεννηθεί και έχω μεγαλώσει στην Αθήνα όπως και οι γονείς μου. Είχα όμως καταγωγή πιο μακρινή από τη Λήμνο. Θα έλεγα πως η σχέση μου με το νησί δεν είναι αίματος αλλά συναισθηματικής επιλογής κι αυτό ακριβώς είναι που την κάνει πιο δυνατή. Δεν ήρθα τα χρόνια της κρίσης αλλά νωρίτερα, όταν ακόμη η ευημερία ξεχείλιζε. Η ευτυχία που σου δίνει ένας τόπος δεν είναι πάντα σε συνάρτηση με την επάρκεια, αλλά με τη παρουσία κάποιων πολύ συγκεκριμένων ανθρώπων“.
Κλείσαμε τη συνομιλία μας, με τη συγγραφέα να λέει: “Ανήκω στη γενιά που πληρώνει την «κρίση» χωρίς να αντιδράει όσο θα έπρεπε. Ίσως γιατί δεν χρειάστηκε να αντιδράσει ποτέ μέχρι σήμερα. Η ελπίδα για ένα καλύτερο αύριο στην πατρίδα μας την Ελλάδα, κινδυνεύει να γίνει αυταπάτη. Αλλά και πάλι… «είναι ελευθερία να αγωνίζεσαι χωρίς ελπίδα… στη δική σου γη» (Όμηρος)“.
