Η πρωτομαγιά της χειραφέτησης των Ελλήνων τυφλών –ημερολογιακά κρίνοντας– “άργησε μια μέρα” και συνέβη το απόγευμα της δεύτερης μαγιάτικης ημέρας του 1976. Πριν από 47 χρόνια…
Όμως, αποδείχτηκε καταλυτική. Οι εξεγερμένοι τυφλοί, έχοντας απέναντί τους όλο το κατεστημένο της εποχής (οικονομικό, πολιτικό, θρησκευτικό), μετά από μετωπικό αγώνα που διήρκησε μια ολόκληρη πενταετία επέβαλαν το δίκιο τους. Ο αγώνας τους – επίκεντρο του οποίου ήταν το αίτημα απελευθέρωσης του ελεγχόμενου μέχρι τότε οίκου τους από μια συμμαχία αγρίων της μετά/χουντικής φιλανθρωπίας και αγίων της μετά/χουντικής εκκλησίας– καταγράφηκε ως η σημαντικότερη στιγμή της σύγχρονης ιστορίας του ελληνικού αναπηρικού κινήματος. Η νίκη τους δε, που επιτεύχθηκε ενάντια σε όλες τις δοσμένες πιθανότητες, θεωρείται ότι (ήταν αυτή που) έδωσε το έναυσμα για την πιο συστηματική οργάνωση των αναπηρικών διεκδικήσεων τα επόμενα χρόνια…
Για να θυμούνται οι παλιοί και να μαθαίνουν οι νέοι, το χρονικό της εξέγερσης είχε ως εξής:
2 Μαΐου, απόγευμα γύρω στις έξι, μια ομάδα τυφλών παραβιάζει-γκρεμίζει την αλυσοκλειδωμένη πόρτα του Οίκου Τυφλών επί της οδού Σπάρτης (Καλλιθέα). Μια άλλη ομάδα εισβάλλει πηδώντας τον τοίχο του ιδρύματος από παρακείμενο οικόπεδο. Μπλοκάρονται τα τηλέφωνα ώστε να μην ειδοποιηθεί άμεσα η αστυνομία και τοποθετούνται μεγάφωνα. Εντός ολίγου οι τυφλοί καταληψίες είναι περίπου 300, ανάμεσα στους οποίους όλοι οι μαθητές (γύρω στους 100) του ιδρύματος. Βράδυ στις δέκα, πριν γίνει ακόμα σαφές το βάθος της εξέγερσης, σπεύδει στον Οίκο Τυφλών ο εισαγγελέας Μεταξάς και ζητάει από τη Συντονιστική Επιτροπή Αγώνα (19μελής) αποχώρηση των καταληψιών, εισπράττοντας κάθετη άρνηση. Αργά το βράδυ στη μία, καταφθάνει επιστολή του τότε αρχιεπισκόπου που μη αντιλαμβανόμενος την αποφασιστικότητα της εξέγερσης… πατρικά νουθετεί: «Αποχωρήστε και δεν θα διωχθείτε ποινικά». Κανείς δεν τη λαμβάνει σοβαρά υπόψη.
Τα πράγματα σε χρόνο μηδέν αγριεύουν. Απ’ την επόμενη κιόλας μέρα τα μέλη της συντονιστικής καλούνται για ανακρίσεις στο Α.Τ. Καλλιθέας (διοικητής ο περιβόητος Καραθανάσης) όπου επίμονα ρωτούνται για τα πολιτικά τους φρονήματα. «Αποτελούν άμεσο εθνικό κίνδυνο, εφαρμόστε εναντίον τους νόμους περί συμμοριτοπολέμου» απαιτεί με επιστολή της στον τότε υπουργό Υγείας-Πρόνοιας η Εκκλησία της Ελλάδας λίγες μέρες μετά. «Αν δεν υποχωρήσουν, θα τους προσθέσω άλλη μια αναπηρία», απειλεί δημόσια (και… χριστιανικά) ο τότε διευθυντής της Χριστιανικής Αλληλεγγύης. Κινούνται μηχανισμοί δίωξης και τα μέλη της συντονιστικής κατηγορούνται για παράβαση του Ν.4000 περί τεντιμποϊσμού! Οι εξεγερμένοι τυφλοί δεν κάμπτονται με τη συντονισμένη απόπειρα εκφοβισμού τους. Αντίθετα, συνειδητοποιούνται ακόμα περισσότερο…
Τα αιτήματα των καταληψιών που δημοσιοποιούνται, υπερβαίνουν τα αναμενόμενα περί βελτίωσης των συνθηκών λειτουργίας του Οίκου Τυφλών και αναβάθμισης των παρεχομένων υπηρεσιών. Αγγίζοντας την αιτία του όλου προβλήματος, ρητά ομιλούν για παραχώρηση του ιδρύματος και ολόκληρης της περιουσίας του από την Εκκλησία στο κράτος! Η χειραφέτηση των αγωνιζομένων σύντομα αγγίζει χορδές των Μ.Μ.Ε. της εποχής. «Θα νικήσουμε ή θα πεθάνουμε» τιτλοφορείται σχετικό δημοσίευμα της εφημερίδας «Ελευθεροτυπία» στις 11/5/76, στηρίζοντας απερίφραστα το δίκαιο των τυφλών και καθιστώντας τις διεκδικήσεις τους κεντρικό κοινωνικό ζήτημα. «Αξιώστε όλα σας τα δικαιώματα» μηνύει ο συγγραφέας Μενέλαος Λουντέμης από τη μονάδα εντατικής παρακολούθησης όπου νοσηλεύεται. Ο αγώνας των τυφλών πλέον έχει αναγορευτεί σε ευρύτερη κοινωνική υπόθεση.
Μερικές μέρες μετά, 20.000 άνθρωποι δίνουν το «παρών» στο γήπεδο του Πανιωνίου, εκφράζοντας τη συμπαράστασή τους στους αγωνιζόμενους τυφλούς. Στο πλευρό των εξεγερμένων και ξένοι ραδιοφωνικοί σταθμοί (όπως το B.B.C. και η Ντόιτσε Βέλε) δίνουν στο θέμα διεθνή διάσταση. Η πίεση αποδίδει και παρά τη λυσσαλέα αντίδραση του φιλανθρωπικού κατεστημένου δεν αργούν να έρθουν οι πρώτες νίκες. Κατάληψη του δημαρχείου Αθηνών (1/10/76) υποχρεώνει τον δήμο Αθηναίων και το υπουργείο Δημόσιας Τάξης να ανταποκριθούν στο αίτημα επίδοσης άδειας μικροπωλητή σε τυφλούς που είχαν διωχθεί από τον «οίκο» τους στο παρελθόν και αντιμετώπιζαν πρόβλημα βιοπορισμού. Το βράδυ της ίδιας ημέρας εκατοντάδες τυφλοί κοιμούνται έξω από την Αρχιεπισκοπή, απειλώντας να την καταλάβουν (!) εάν δεν προχωρήσει η παραχώρηση του Οίκου Τυφλών στο κράτος. Στις 12 τη νύχτα, 8 Οκτωβρίου 1976, εκπρόσωποι της Εκκλησίας υποχρεώνονται να υπογράψουν τη σχετική ιστορική συμφωνία…
Το ευρύτερο (εκκλησιαστικό και πολιτικό) κατεστημένο της εποχής, κατανοώντας από πλευράς του την πράξη υπογραφής συμφωνίας ως μια απλή τακτική υποχώρηση, αντεπιτέθηκε με δριμύτητα τα επόμενα χρόνια. Τον Μάιο του 1977, ένα χρόνο ακριβώς μετά την κατάληψη, σε αγωνιστική εκδήλωση διαμαρτυρίας των Ελλήνων τυφλών στο μνημείο του Αγνώστου Στρατιώτη, παρεμβαίνουν αστυνομικές δυνάμεις, το ξύλο πέφτει σύννεφο και κατά δεκάδες οι τυφλοί προσάγονται στην Ασφάλεια Αθηνών! Επίσης, κάθε λίγο και λιγάκι, τα μέλη της Συντονιστικής Επιτροπής Αγώνα του Μαΐου 1976 σύρονται στα δικαστήρια (συνολικά 114 την τετραετία ’77-’81) με βαρύτατα κατηγορητήρια αλλά και επιπτώσεις στον προσωπικό και κοινωνικό τους βίο.
Στον αντίποδα όμως αυτού του κατασταλτικού κλίματος, το παγιωμένο κλίμα συμπαράστασης σε ελληνικό και διεθνές επίπεδο, δεν επέτρεπε στο ποτάμι να γυρίσει πίσω. Με εργαλείο το ντοκιμαντέρ-ντοκουμέντο της Μαρίας Χατζημιχάλη-Παπαλιού «Ο αγώνας των τυφλών» που ολοκληρώθηκε μέσα στο 1977 και έκτοτε έκανε τον γύρο της Ευρώπης, τα δίκαια αιτήματα των Ελλήνων τυφλών έγιναν υπόθεση όλου του πολιτισμένου κόσμου. Σαρτρ, Μποβουάρ, Φουκό, Σινιορέ, Βεργόπουλος, Πουλαντζάς, Μοντάν, Γαβράς, Ζέη, Πετρόπουλος, Φασιανός, οι πλέον επώνυμοι από τους συμπαραστάτες. Εξαιτίας (και) της διεθνούς συμπαράστασης, τα πράγματα οδηγούνται στη νομοτέλειά τους: Τρία χρόνια μετά τη λήξη της κατάληψης του Οίκου Τυφλών και τη συμφωνία της 8ης Οκτώβρη ’76, ολοκληρώνεται η διαδικασία δημοσιοποίησης και η μετατροπή του σε Κέντρο Εκπαίδευσης και Αποκατάστασης Τυφλών (Ν.Π.Δ.Δ.).
Στις 9 Δεκεμβρίου 1981 έγινε η τελευταία εκκρεμούσα δίκη σε βάρος έντεκα μελών της Συντονιστικής Επιτροπής Αγώνα, απ’ την οποία συγκρατούμε μια φράση της αγόρευσης του εισαγγελέα Τσεβά: «Στο εδώλιο αυτό κάθονται ήρωες, ενώ θα έπρεπε να κάθονται άλλοι, που με τον μανδύα της φιλανθρωπίας προσπαθούν να προβληθούν κοινωνικά». Διαχρονική η σημασία της, αλλά και μη περιοριζόμενη στα εντός συνόρων Ελλάδας. Η συνταγή της φιλανθρωπίας δεν υπόκειται σε συνοριακούς περιορισμούς.
Σήμερα, 39 χρόνια ακριβώς μετά την αποφασιστική εξέγερση των τυφλών που είχε σαν αποτέλεσμα το πέρασμα της εξουσίας των του οίκου τους από τον φιλανθρωπικό στον δημόσιο έλεγχο, το Κέντρο Εκπαίδευσης και Αποκατάστασης Τυφλών επιβαρυμένο από μύριες όσες ζημιογόνες “πράξεις και παραλείψεις” δημόσιου χαρακτήρα, διανύει το τέλος εποχής του. Αποδεικνύοντας ότι ναι μεν οι εξεγέρσεις (και μόνο αυτές) γράφουν ιστορία, αλλά η διαρκής συνείδηση και διαχείρισή τους είναι αυτή (και μόνο αυτή) που εμποδίζει την ιστορία διαρκώς να επαναλαμβάνει τους κύκλους της…
Αντώνης Σκορδίλης – presspublica
