“Τα κακομαθημένα παιδιά της Ιστορίας” – Κώστας Κωστής (εκδόσεις «Πόλις»)
Πώς μια μικρή επαρχία της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας μετετράπη σε ένα σύγχρονο Ευρωπαϊκό κράτος; Μια συνοπτική, νηφάλια και διαυγής εξιστόρηση της διαμόρφωσης του νεοελληνικού κράτους από τις απαρχές του ως σήμερα.
Ο βασικός άξονας γύρω από τον οποίο περιστρέφεται το παρόν βιβλίο είναι η μετατροπή μιας μικρής επαρχίας της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας σε ένα σύγχρονο ευρωπαϊκό κράτος. Από ορισμένες απόψεις, τα προβλήματα που ανέκυψαν κατά τον σχηματισμό του σύγχρονου ελληνικού κράτους θα μπορούσαν να εξομοιωθούν με τα αντίστοιχα προβλήματα που συναντούν αυτή τη στιγμή οι προσπάθειες του δυτικού κόσμου να επιβάλει το δικό του πολιτικό και πολιτισμικό μοντέλο σε κοινωνίες ξένες, αν όχι εχθρικές προς αυτό. Το γεγονός ότι οι Έλληνες του 19ου και 20ού αιώνα είναι χριστιανοί, ενώ οι κοινωνίες που αποτελούν σήμερα αντικείμενο πειραματισμού της Δύσης είναι μουσουλμανικές, μικρή σημασία έχει, στον βαθμό που και οι δύο αντιμετωπίστηκαν ή αντιμετωπίζονται, ρητά ή όχι, ως πεδία εκπολιτισμού και σε καμία περίπτωση ως ισότιμοι εταίροι του πολιτικού εγχειρήματος στο οποίο αποδίδεται, μάλλον άκριτα, ο όρος εκσυγχρονισμός. Εξάλλου, ο χριστιανισμός των Ελλήνων δεν έπαψε ποτέ να αντιπροσωπεύει το Σχίσμα, δηλαδή μια ιδιαιτερότητα σε σύγκριση με τις δυτικοευρωπαϊκές αντιλήψεις, όχι πάντοτε συμπαθή, και ακόμη λιγότερο κατανοητή.
Ωστόσο, σε αυτή τη σύγκριση υπάρχει μια διαφορά που είναι αδύνατον να αγνοηθεί. Αντικείμενο του βιβλίου είναι η Ελλάδα και οι Έλληνες, και αυτή η -εθνικού χαρακτήρα πλέον- κατηγορία, εκ των πραγμάτων, συνειρμικά αναφέρεται σε ό,τι οι Δυτικοευρωπαίοι θεωρούν ως θεμέλια του πολιτισμού τους. Από την άποψη αυτή, μπορεί εύκολα να ερμηνευθεί η ιδιαίτερη, ως έναν βαθμό τουλάχιστον, μεταχείριση που επιφύλαξε η Δύση στους πληθυσμούς που δεν εξεγέρθηκαν απλώς εναντίον της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στο όνομα του χριστιανισμού, αλλά επικαλέστηκαν, μέσω του ονόματός τους, τη σύνδεση με ένα παρελθόν στο οποίο η Ευρώπη βλέπει τις ρίζες της δικής της ταυτότητας. Πρόκειται για μια αντίληψη που ανακαλείται πολύ συχνά από όλους όσοι θέλουν να υποστηρίξουν ή να πολεμήσουν τις εξεζητημένες συχνά επιλογές των Ελλήνων, στους οποίους κατά τον 19ο αιώνα οι Ευρωπαίοι θα αποδώσουν τον χαρακτηρισμό τα “κακομαθημένα παιδιά της Ιστορίας”.
“Η στέγη του Ηρωδείου” – Μανώλης Κορρές (εκδόσεις «Μέλισσα»)
Μετά από μακρά εξέλιξη, τα αρχαία ωδεία ήταν μικρά στεγασμένα θέατρα, με χαρακτηριστική ημικυκλική μορφή και πολύ υψηλούς τοίχους για τη δημιουργία περιμετρικής ζώνης μεγάλων φωτιστικών ανοιγμάτων. Το Ηρώδειο αποτελεί ακραία περίπτωση, επειδή είχε το μέγεθος των μεγάλων θεάτρων της αρχαιότητας και έξι χιλιάδες θέσεις (οι ανώτερες πέντε σειρές μαρμάρινων εδωλίων δεν περιλαμβάνονται στη σημερινή ανακατασκευή του κοίλου). Η ανέγερσή του (160-169 μ.Χ.) επέβαλε απαλλοτριώσεις επί τεσσάρων οικοδομικών τετραγώνων και την επίλυση σύνθετων αρχιτεκτονικών προβλημάτων. Η κάλυψή του με ενιαία στέγη, χωρίς ενδιάμεσους στύλους, αν και μαρτυρείται από αρχαίες πηγές, θεωρήθηκε από πλείστους επιστήμονες ανέφικτη. Το βιβλίο περιέχει (στο δεύτερο μέρος) σειρά παρατηρήσεων επί του κτηρίου που αποδεικνύουν ότι το Ηρώδειο πράγματι είχε στέγη, της οποίας τη γενική μορφή και υποδεικνύουν. Περιλαμβάνει επίσης τη βάσει τεκμηρίων αναπαράστασή της, ως και πλήθος πληροφοριών για τη μεγάλης κλίμακας αρχαία οικοδομική. Εκτός αυτών παρατίθεται (στο πρώτο μέρος) μια εικονογραφημένη εξιστόρηση της μελέτης και της εκτέλεσης του μεγάλου έργου.
