Η πρώτη χώρα στη σύγχρονη ιστορία που απαγόρευσε το κάπνισμα στους δημόσιους χώρους, ήταν η ναζιστική Γερμανία. Ήδη από τις αρχές του 20ου αιώνα, κινήματα εναντίον του καπνίσματος είχαν δραστηριοποιηθεί σε πολλές χώρες του δυτικού κόσμου. Όμως μόνο στη ναζιστική Γερμανία είδαν να εφαρμόζονται οι προτάσεις τους επειδή είχαν τη στήριξη του κράτους και του ίδιου του Χίτλερ.
Ο Χίτλερ εκτός από αντικαπνιστής ήταν και φανατικός χορτοφάγος καθώς και υπέρ των…δικαιωμάτων των ζώων. Και βέβαια πίστευε πως έπρεπε να χρησιμοποιήσει το κράτος για να επιβάλλει αυτές τις εμμονές του στην κοινωνία. Στη ναζιστική Γερμανία έγιναν εκτεταμένες επιστημονικές έρευνες για τις αρνητικές συνέπειες του καπνίσματος. Γερμανοί γιατροί ήταν οι πρώτοι που έκαναν λόγο για το “παθητικό κάπνισμα” και οι πρώτοι που συνέδεσαν τον καρκίνο του πνεύμονα με το κάπνισμα. Οι ναζί πίστευαν πως η βλαβερή συνήθεια του καπνίσματος θα μολύνει το ανώτερα γερμανικά γονίδια, και θα εξασθενήσει τις ικανότητες αναπαραγωγής του γερμανικού έθνους. Το εθνικοσοσιαλιστικό κράτος ήξερε καλύτερα από τους πολίτες ποιο είναι το καλό τους. Το κάπνισμα απαγορεύτηκε στα δημόσια μέσα μεταφοράς, στους χώρους εργασίας, στα νοσοκομεία, οι φόροι στον καπνό αυξήθηκαν, επιβλήθηκε αυστηρή νομοθεσία που περιόριζε την διαφήμιση των τσιγάρων ενώ έγιναν κρατικές καμπάνιες για την προστασία της υγείας. Σας θυμίζουν κάτι όλα αυτά; Τουλάχιστον όσον αφορά την κρατική υστερία εναντίον του καπνίσματος, εμείς οι πολιτισμένοι δυτικοί του 21ου αιώνα, μπορούμε να αναφωνήσουμε υπερήφανα: “Είμαστε όλοι εθνικοσοσιαλιστές!“.
Καπνιστές πούρων
James Madison, Abraham Lincoln, Mark Twain, Robert Louis Stevenson, Rudyard Kipling, Sigmund Freud, Albert Einstein, Orson Wells, Ernest Hemingway, ενώ ο Winston Churchill λέγεται ότι κάπνισε στη ζωή του πάνω από 300.000 πούρα! Μια από τις γνωστότερες φωτογραφίες του τον δείχνει συνοφρυωμένο, χωρίς πούρο: Η έλλειψή του ήταν ο λόγος που ήταν έτσι! Ο Karl Marx υποστήριζε «ποτέ δεν θα βγάλω από το “Κεφάλαιο” τα χρήματα για τα πούρα που κατανάλωσα γράφοντάς το». Σημερινοί: Tom Cruise, Jack Nicholson, Roger Moore, Mel Gibson, Bill Cosby, Paul Sorvino, John Travolta, Pierce Brosnan, Bruce Willis, Brad Pitt, Tom Selleck, Danny De Vito και Whoopie Goldberg, Madonna, Demi Moore, Sharon Stone κ.α.
Καπνιστές πίπας
Σίγκμουντ Φρόιντ: Μανιώδης, προσπαθούσε για 43 χρόνια να το κόψει αλλά δεν τα κατάφερε ποτέ. Γκρέτα Γκάρμπο: Από τις πρώτες γυναίκες που κάπνισαν δημοσίως και είχε και στυλ. Πάμπλο Πικάσο: Οι πίπες του ήταν φτηνές, έγιναν όμως μόδα στην Ισπανία. Κλαρκ Γκέιμπλ: Είχε μια σημαντική συλλογή από πίπες. Βίνσεντ Βαν Γκογκ:Όντας πολύ φτωχός, κάπνιζε πίπες που του χάριζαν ο εξάδελφος του και άλλοι συγγενείς. Τζακ Λέμον: Είχε μια τεράστια συλλογή από πίπες που αγόραζε στα ταξίδια του. Έρνεστ Χέμινγουέι: Προτιμούσε πίπες με μεγάλη περιεκτικότητα για να κρατάνε όλο το βράδυ. Ράντγιαρντ Κίπλινγκ: Καπνιστής, όπως πολλοί από τους ήρωές του. Κάρι Γκραντ: Είχε μία τεράστια συλλογή από πίπες στο σπίτι του. Άλμπερτ Αϊνστάιν: Αφιέρωνε πολύ χρόνο στην επιλογή πίπας και στην προετοιμασία της για να απολαμβάνει την ηρεμία του. Άντονι Χόπκινς: Είχε τεράστια συλλογή στο σπίτι του στο Λονδίνο. Νιλ Άρμστρονγκ: Η πίπα του είχε χρυσό ανάγλυφο έμβλημα του «Apollo» και τα ονόματα του πληρώματος. Ρόαλντ Αμούδσεν: Στις εξερευνήσεις δεν του έλειπε η πίπα στην οποία είχε χαράξει τα ονόματα όσων είχαν πατήσει την Αρκτική. Τζέιμς Τζόις: Περνούσε πολλά βράδια μπροστά στο πιάνο, καπνίζοντας μία από τις πίπες της τεράστιας συλλογής του. Τζέραλντ Φορντ: Κάπνιζε πάντα μία πίπα όταν χαλάρωνε σον Λευκό Οίκο, έχοντας στο οβάλ γραφείο μια σημαντική συλλογή. Λεονάρντο ντα Βίντσι: Βρέθηκαν στο σπίτι του χειρόγραφα προσχέδια για πήλινες πίπες. Σαρλ Μποντλέρ: Μανιώδης καπνιστής που δεν αποχωριζόταν τις πίπες του. Τζέρι Λι Λιούις: Μανιώδης, δεν άφηνε να περάσει ούτε μία ώρα χωρίς να απολαύσει την πίπα του. Ισαάκ Νιούτον: Μανιώδης, κάποτε είχε χρησιμοποιήσει το δάχτυλο μιας κυρίας για να «πατήσει» τον καπνό μέσα στην πίπα του. Μακ Άρθουρ: Χωρίς την τεράστια πίπα τύπου καλαμποκιού, δεν έπαιρνε καμία σημαντική απόφαση. Μπέρτραντ Ράσελ: «Το μυστικό της μακροζωίας μου είναι ότι τις τελευταίες τέσσερις δεκαετίες καπνίζω συνέχεια την πίπα μου εκτός από τις ώρες που κοιμάμαι. Σεμπάστιαν Μπαχ: Όταν καθόταν στην ιδιαίτερη καρέκλα του, έπινε ένα ποτό και κάπνιζε την πίπα του. Ζαν Πολ Σαρτρ: Άφησε πολλές φωτογραφίες όπου κάπνιζε πίπα. Μαρκ Τουέιν: Όπως όλοι οι λάτρεις του καπνίσματος πίπας είχε την μανία να τις καθαρίζει επισταμένως. Γκράχαμ Μπελ: Είχε παντού γύρω του πίπες και καπνό. Ζορζ Σιμενόν: Μανιώδης καπνιστής, έβαζε πάντα τους ήρωες του να καπνίζουν πίπα τυλίγοντας τους με μυστήριο. Μπινγκ Κρόσμπι: Η εικόνα του ήταν συνδεδεμένη με το κάπνισμα πίπας. Άρθουρ Μίλερ: Δεν αποχωριζόταν ποτέ την πίπα του.
Μια συνοπτική ματιά στην ιστορία
Το κάπνισμα ήταν πάντα αντικείμενο κριτικής. Ο Τζέιμς Α΄ της Αγγλίας το 1603 άρχισε την πρώτη κρατική αντικαπνιστική εκστρατεία με την περίφημη διατριβή του “Μια αντεπίθεση στον καπνό“. Αμέσως μετά, αύξησε το φόρο εισαγωγής για τον καπνό ακριβώς δύο χιλιάδες τοις εκατό. Οι υπήκοοί του απέφευγαν το φόρο με λαθρεμπόριο και ιδιωτική καλλιέργεια καπνού. Έτσι ο Τζέιμς άλλαξε ξανά τακτική και το 1615 μετέτρεψε την εισαγωγή καπνού σε βασιλικό μονοπώλιο. Ο κυριότερος αντίπαλος του καπνίσματος είχε γίνει τώρα ένας από τους κύριους δικαιούχους του. Παρόλη την αντιπαράθεση, η κατανάλωση του καπνού εξαπλώθηκε ανά τον κόσμο μέσα σε λίγους αιώνες. Προερχόμενος από την Αμερική όπου οι ιθαγενείς χρησιμοποιούσαν τον καπνό για τελετουργικούς και ιατρικούς σκοπούς, η εισαγωγή του στην Ευρώπη μετά τα ταξίδια του Κολόμβου, σηματοδότησε μια νέα εποχή. Από το 15ο αιώνα και μετά, η κατανάλωσή του αυξανόταν σταθερά. Το 18ο αιώνα πλέον το εμπόριο καπνού είχε εξαπλωθεί διεθνώς και ο καπνός είχε γίνει κομμάτι των περισσότερων πολιτισμών. Το 19ο αιώνα τα τσιγάρα είχαν αρχίσει να εκτοπίζουν τη χρήση της πίπας, του καπνού για μάσημα και του καπνού snuff (σε μορφή πούδρας). Μόνο όμως μετά την εφεύρεση μιας αποτελεσματικής μηχανής παραγωγής τσιγάρων το 1880, η οποία μπορούσε να παράγει διακόσια τσιγάρα το λεπτό, δημιουργήθηκε η σύγχρονη καπνοβιομηχανία. Η μαζική παραγωγή προκάλεσε την πτώση των τιμών στα τσιγάρα και έκανε δυνατή τη μαζική κατανάλωση.
Και μια πιο εκτεταμένη ματιά
Κάπως σαν γλαφυρή ιστορία από μακρινούς αιώνες, ξεκίνησε η περίπτωση “καπνός“! Ένα απλό, ταπεινό χόρτο που έμελλε να διαδραματίσει μεγάλο ρόλο στις γενεές του μεταγενέστερου και κυρίως του σύγχρονου κόσμου. Οι άνθρωποι της συνοδείας του Κολόμβου είχαν για πρώτη φορά την παράξενη εμπειρία να παρακολουθήσουν έκπληκτοι την “τελετουργία” του καπνίσματος μεταξύ των ιθαγενών στους νέους τόπους, που ανακάλυπταν και εξερευνούσαν. Τα νέα έφθασαν στην Ευρώπη με λεπτομερείς περιγραφές του αλλόκοτου και πρωτοφανούς αυτού γεγονότος. Αργότερα η χρήση του καπνού στην Ευρώπη ξεκινάει σαν ένα δώρο προς μια βασίλισσα -από το Γάλλο διπλωμάτη Nicot προς την Αικατερίνη των Μεδίκων- δώρο ασυνήθιστο, ένα χόρτο για να κατευνάσει τους πονοκεφάλους της. Ένα χόρτο με διαφορετικές ιδιότητες που λες και είχε την τύχη να γίνεται βασιλικό δώρο, όπως αργότερα από τους Ισπανούς προς τον Κάρολο. Κανείς δεν φανταζόταν ότι τα φύλλα του καπνού των Ιθαγενών και η συνήθεια να τα καπνίζουν θα έμπαιναν σε βασιλικά παλάτια, στα πλουσιότερα σαλόνια και στην αριστοκρατία της Ευρώπης. Εκλεκτές ποικιλίες πούρων και σιγαρέτων είχαν τιμητική θέση μέσα σε χρυσές, αργυρές και βελούδινες θήκες σαν πολύτιμα δώρα προς μεγάλες προσωπικότητες. Ακόμα κανείς δεν θα μπορούσε να φανταστεί, ότι το ταπεινό αυτό φυτό των ιθαγενών θα έπαιρνε τέτοιες διαστάσεις και προεκτάσεις στη ζωή των ανθρώπων τόσους αιώνες μετά.
Ο καπνός είναι είδος του φυτού “Νικοτιανή“, που οφείλει το όνομα της στον Γάλλο πρεσβευτή Ιωάννη Νικότ (Nicot), που την εισήγαγε και τη διέδωσε στη Γαλλία το 1560. Ο καπνός κατάγεται από την Αμερική και ειδικότερα από περιοχές νοτιότερα από το Μεξικό. Αρχαιολογικές έρευνες διαπίστωσαν ότι εκεί η χρήση του καπνού ήταν γνωστή 500 χρόνια πριν από την ανακάλυψη της Αμερικής. Η είδηση περί καπνού και χρήσης του έφθασε στην Ευρώπη από το περιβάλλον του Κολόμβου. Το 1492 εξερευνώντας την Κούβα συνάντησαν Ιθαγενείς, που εισέπνεαν τον καπνό από καιγόμενα φύλλα. Επίσης, ο ιεραπόστολος Ραμόνο Πόντε, που συνόδευε τον Κολόμβο στο δεύτερο ταξίδι του (1494-96), παρατήρησε ότι οι Ιθαγενείς εισέπνεαν σκόνη καπνού και έκανε σχετικές ανακοινώσεις προς τον Πέτρο της Βερώνης το 1511. Ακόμα, το 1502 οι Ισπανοί στα παράλια της Ν. Αμερικής παρατήρησαν μεταξύ των κατοίκων τη συνήθεια του μασήματος φύλλων καπνού. Οι Ιθαγενείς πολλές φορές χρησιμοποιούσαν ξύλινη σύριγγα σε σχήμα διχάλας, ώστε από τα δύο άκρα, τυλιγμένα με φύλλο αραβοσίτου, να εισπνέουν. Στην Ευρώπη ο καπνός μεταφέρθηκε από τους Ισπανούς το 1519. Στη Γαλλία αναπτύχθηκε το 1556. Στην Ιταλία καλλιεργήθηκε το 1575. Οι Σάξονες καλλιέργησαν τον καπνό το 1613. Στην Ολλανδία καλλιεργήθηκε το 1615. Στην Ελλάδα μεταφέρθηκε στα τέλη του 16ου αιώνα. Στα μέσα του 17ου αιώνα ο καπνός ήταν γενικά διαδεδομένος στη Δύση.
Η καλλιέργεια του καπνού στην Αγγλία απαγορευόταν μέχρι το 1910, παρόλο που η εισαγωγή του καπνίσματος στην Ευρώπη οφείλεται στους Άγγλους, που το 1586 από την αποικία τους, τη σημερινή Βιργινία της Αμερικής, έφεραν υλικό και όργανα καπνίσματος στον Ουώλτερ Ρώλι (Raleigh). Οι άποικοι που ο Ρώλι εγκατέστησε στη Βιργινία, άρχισαν τη συστηματική καλλιέργεια του καπνού στην Αμερική. Το 1636 Ισπανοί έφεραν τη συνήθεια της εισπνοής καπνού στην Ιταλία, που αμέσως ο Πάπας Ουρμπάνο Η’ απαγόρευσε με εγκύκλιο για ένα περίπου αιώνα, έως το 1724. Στο διάστημα του 17ου αιώνα το κάπνισμα διαδόθηκε ταχύτητα σε όλο τον κόσμο, παρά τις απαγορεύσεις Πολιτείας και Εκκλησίας. Έκτοτε σταδιακά οι χώρες η μία μετά την άλλη επιδόθηκαν στην εκμετάλλευση του καπνού με εργοστάσια, γραφεία, εξαγωγές, εισαγωγές κλπ. Στην Ελλάδα τις πρώτες σιγαροποιητικές μηχανές εισήγαγαν το 1909 οι βιομήχανοι Βάρκας και Καραβασίλης. Ο πολυσυζητημένος καπνός είναι φυτό ετήσιο και ποώδες. Η μεγάλη σημασία εστιάζεται στα φύλλα του, τα οποία περιέχουν δύο ιδιάζουσες ουσίες πολύ δραστικές, τη νικοτίνη και τη νικοτιανίνη. Η επίδραση των φύλλων του καπνού οφείλεται στην νικοτίνη, που είναι αλκαλοειδής, άχρωμη και δηλητηριώδης σε τέτοιο βαθμό ώστε μία σταγόνα αρκεί για να θανατώσει ένα σκύλο μετρίου μεγέθους. Γι’ αυτό άλλωστε χρησιμοποιείται κατά διαφόρων ζωικών και φυτικών ασθενειών. Στην κτηνιατρική χρησιμοποιείται σαν ισχυρό φάρμακο κατά των παρασίτων του δέρματος (ψύλλων, τσιμπουριών κ.α.) και μάλιστα αναμεμειγμένη με νερό. Το απόβρεγμα του καπνού χρησιμοποιείται ως εντομοκτόνος ουσία, το δε αφέψημα των καπνόφυλλων καταπολεμά τη “μελίγκρα”. Το φυτό και ο αποθηκευμένος καπνός περνούν από διάφορες διαδικασίες ώσπου να φτάσουν στην κατανάλωση.
(με συλλογή πληροφοριών από το διαδίκτυο)
