Μερικοί θα στριφογυρίσουν αμήχανα στις καρέκλες τους, αλλά ήξεραν και ξέρουν καλά ότι αυτός ήταν ο Μάνος Χατζιδάκις. Γι’ αυτό και προσπαθούν αδιάλειπτα –μετά τον θάνατό του φυσικά- να τον κόψουν και να τον ράψουν στα (…) μέτρα τους:
― Είστε κατά του γάμου, κύριε Χατζιδάκι;
― Ναι, ασυζητητί. Ο γάμος είναι πηγή ασθενειών.
― Τι ασθενειών;
― Μεγάλων ασθενειών. Κατ’ αρχήν ευνοείται ο γάμος διότι τροφοδοτεί τα κοινωνικά σύνολα με πληθυσμό.
― Δεν πρέπει να τροφοδοτούνται τα κοινωνικά σύνολα με πληθυσμό; Δεν είναι απαραίτητο;
― Όχι. Δεν με ενδιαφέρει. Γιατί να συνεχίσουμε να υπάρχουμε; Να πάμε να χαθούμε! Εάν τυχόν η ανάπτυξή σας βασίζεται στο αντίστοιχο της Τουρκίας, όλη η φουκαροσύνη και δέκα παιδιά, ποτέ μην αναπτυχθούμε. Βλέπετε όλους αυτούς τους φουκαράδες, που σαν τις κρεατομηχανές κάνουν δώδεκα και δεκαπέντε παιδιά και νομίζουν οι άθλιοι, μέσα στην απαιδευσιά τους, ότι κάνουν πράξη εξόχως θεάρεστη κοινωνικά, και κανείς δεν βρέθηκε να τους πει «προς Θεού, αυτό είναι αμαρτία», να βγάζουν τόσα παιδιά στον κόσμο χωρίς να έχουν τα κότσια να τα πάνε παραπέρα στη ζωή τους. Αντίθετα, έρχεται η κοινωνία, η πολιτεία και το επιβραβεύει επίσημα αυτό το πράγμα και σου λέει «πολύ καλά κάνεις, πάρε και επίδομα διότι χρειαζόμαστε στρατιώτες να τους στέλνουμε εις τας μάχας να σκοτώνονται υπέρ πατρίδος». Αυτή την αηδία, αυτές τις τρισάθλιες συμβατικότητες εγώ δεν τις δέχομαι. Πόσοι γάμοι λειτουργούν ως κρεατομηχανές;
― Είναι ένα ακραίο παράδειγμα αυτό. Μπορούμε να καταδικάσουμε τον γάμο απ’ αυτό;
― Πρώτα-πρώτα, δεν είναι ακραίο. Και ύστερα, πείτε μου εσείς πόσοι γάμοι είναι ευτυχείς; Οι περισσότεροι γάμοι είναι τρισάθλιοι, γίνονται κάτω από πιέσεις – όταν μια οικογένεια είναι κακά δομημένη θα βγάλει και ανθρώπους άρρωστους. Οι άρρωστοι αυτοί άνθρωποι γίνονται μέλη μιας κοινωνίας και αρρωσταίνουν και την κοινωνία. Και υποχρεούμεθα να ζούμε την αρρώστια χιλιάδων ανθρώπων, οι οποίοι έχουν προέλθει από οικογένειες ανύπαρκτες στην ουσία. Λοιπόν, γιατί αυτό θέλετε να επιβιώσει και να συνεχιστεί; Αν είναι να επιβιώσουμε μέσω τέτοιων αηδών καταστάσεων, να μην επιβιώσουμε καθόλου.
― Όχι και έτσι!
― Γιατί όχι κι έτσι. Σας τρομάζει το γεγονός;
― Δεν μπορούμε τώρα να πούμε, έτσι, στοπ.
― Μη σταματάτε, συνεχίστε, εμένα δεν με νοιάζει. Εγώ κάποτε θα φύγω από τον κόσμο και θα είμαι πολύ ευτυχής που δεν θα συνεχίσω να βλέπω αυτό το αηδιαστικό φαινόμενο.
― Του κόσμου ή του γάμου;
― Όλη αυτή την αθλιότητα, τουλάχιστον της ελληνικής οικογενειοκρατίας.
― Είναι μια γενική εκτίμηση ότι ο θεσμός του γάμου περνάει κρίση.
― Αυτές είναι δικαιολογίες. Να μην παντρεύονται.
― Δεν έχει βρεθεί όμως, λένε, σχέση που να μπορεί να υποκαταστήσει τον γάμο.
― Πολύ καλή είναι μια σχέση όσο θέλεις τον άνθρωπό σου. Από την ώρα που δεν τον θέλεις και δεν σε θέλει, σταματάτε. Οι ώριμοι άνθρωποι έτσι κάνουν. Δεν είσαι ιδιοκτησία κανενός. Ούτε μπορείς να γίνεις ιδιοκτησία κανενός. Επειδή σε ευλογάει ο παπάς, είσαι υποχρεωμένος να ζήσεις σε όλη σου τη ζωή έτσι;
― Υποστηρίζουν ότι, αν μη τι άλλο, ο γάμος χρειάζεται για να μπορούν οι άνθρωποι να φέρνουν στον κόσμο παιδιά.
― Γιατί, άμα έχεις μια πολύ καλή σχέση, δεν μπορείς να κάνεις και παιδιά;
― Παρ’ όλα αυτά, κι αυτοί που έχουν μια πολύ καλή σχέση όπως λέτε, δεν βλέπουν την ώρα να παντρευτούν, ακόμα και στην εποχή μας που τόσα πράγματα έχουν αλλάξει. Το κάνουν, λέτε, από ανασφάλεια;
― Από ανασφάλεια.
― Και μένουν παντρεμένοι από ανασφάλεια;
― Από ανασφάλεια. Κάνουν παιδιά και ζούνε συμβατικά, διότι έχουν κάνει παιδιά. Είναι αποδεκτοί απ’ το κοινωνικό σύνολο παντρεμένοι, μπορούν να κάνουν τις βρωμιές τους παντρεμένοι, χωρίς να κυνηγιούνται όπως κυνηγιούνται ελεύθεροι.
― Πώς ακούτε την άποψη ότι ένας γάμος δεν πρέπει να διαλύεται όταν υπάρχουν παιδιά;
― Από την ώρα που θα κάνετε παιδιά, είναι τραγωδία. Από κει και πέρα είτε διαλυθεί είτε δεν διαλυθεί ο γάμος…
― Όταν η σχέση δεν είναι σωστή, είναι λέτε τραγωδία;
― Μα πόσες σχέσεις σωστές ξέρετε εσείς; Εγώ είμαι 63 ετών και μέσα σ’ αυτά τα 63 χρόνια είναι ζήτημα αν ξέρω τρεις σωστές οικογένειες όλες κι όλες. Οι άλλες είναι θλίψη, κατήφεια κι αρρώστια, γεμίζουν την κοινωνία από άρρωστους πολίτες. Βέβαια, η πολιτεία δεν ενδιαφέρεται γι’ αυτά τα πράγματα, θέλει να αυξάνεται ο πληθυσμός για να αντιμετωπίζει τους εχθρούς, τους γείτονες κλπ. Εμάς τι μας ενδιαφέρει; Η ζωή δεν είναι αν θα νικήσουμε την Τουρκία ή όχι. Στα παλιά μου τα παπούτσια.
― Αν θα νικήσουμε την Τουρκία;
― Ναι. Δεν με ενδιαφέρει καθόλου. Ο εχθρός είναι εξίσου εντός και εκτός Ελλάδος.
― Οι απόψεις σας θα ξενίσουν ορισμένους. Θα πουν ότι μ’ αυτά και μ’ αυτά κινδυνεύουμε να μην μείνει τίποτα όρθιο.
― Να μην μείνει τίποτα όρθιο. Γιατί να μείνει; Τώρα, φαντάζεσαι αλήθεια ότι το πρόβλημά μας είναι να μείνουν όρθιες οι κολόνες ή να επιστρέψουν τα Ελγίνεια; Όλα αυτά είναι φτιαχτά προβλήματα κι ο καθένας κάνει τη μόστρα του, που λέμε, μέσα απ’ αυτά. Δεν με απασχολεί, άλλα πράγματα πρέπει να μας απασχολούν.
― Τι πράγματα;
― Τώρα πάει μακριά η συζήτηση, πάμε αλλού…
Από συνέντευξη του Μάνου Χατζιδάκι στην Όλγα Mπακομάρου
περιοδικό «Γυναίκα», 1988.
