Οι συναντήσεις διοργανώνονται από το Εργαστήριο Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Ερευνών του τμήματος Ιστορίας και Εθνολογίας του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης, σε συνεργασία με την Εφορεία Αρχαιοτήτων Ξάνθης, το Πολιτιστικό Αναπτυξιακό Κέντρο Θράκης και το Ίδρυμα Θρακικής Τέχνης και Παράδοσης.
Ομιλητές και θέματα
- Γεώργιος Χρ. Τσιγάρας, αναπληρωτής καθηγητής Δ.Π.Θ.: “Μεταβυζαντινοί και νεότεροι ναοί στην Ξάνθη και στην περιοχή της“
- Θεόδωρος Πριγγόπουλος, αρχιτέκτων μηχανικός MSc, προϊστάμενος της Υπηρεσίας Νεωτέρων Μνημείων και Τεχνικών Έργων Α.Μ.-Θ. – Ελεάννα Μαστρομιχάλη, ιστορικός τέχνης: “Η απαρχή της εκβιομηχάνισης και βιομηχανικής ανάπτυξης στην περιοχή της Ξάνθης (19ος αιώνας): ο οικισμός της Γενισέας ως η κοιτίδα ίδρυσης των πρώτων προβιομηχανικών και βιομηχανικών αρχιτεκτονικών κτιρίων και συνόλων (καπναποθηκών) και ο οικισμός της Ξάνθης ως ο ιστορικός διάδοχος“
- Ντίνα Μητλιάγκα, αρχιτέκτων μηχανικός, αρχαιολόγος Υπηρεσίας Νεωτέρων Μνημείων και Τεχνικών Έργων Α.Μ.-Θ.: “Η οικιστική εξέλιξη στην Ξάνθη στα τέλη του 19ου – αρχές 20ου αιώνα ως αποτέλεσμα της εκβιομηχάνισης της πόλης (μορφές, τυπολογία, επιρροές)“
- Αικατερίνη Ριτζούλη, αρχιτέκτων μηχανικός Ph.D., MSc, μεταδιδακτορική ερευνήτρια Δ.Π.Θ., Υπηρεσία Νεωτέρων Μνημείων και Τεχνικών Έργων Α.Μ.-Θ.: “Το πλαίσιο της νεότερης βιομηχανικής ανάπτυξης στην Ξάνθη (20ος αιώνας): Η εξέλιξη των δικτύων, τα κελύφη και οι πολεοδομικές νησίδες βιομηχανικής κληρονομιάς“
- Ειρήνη-Χαρά Τσετινέ, αρχιτέκτων μηχανικός MSc, υποψήφια διδάκτορας Δ.Π.Θ: “Η αστική αποκατάσταση των προσφύγων στην Ξάνθη κατά τις αρχές του 20ου αιώνα: η περίπτωση των συνοικισμών Στρατώνων και Κυψέλης“
Συντονιστής: Ανδρέας Ματζάκος, διευθυντής του Ιδρύματος Θρακικής Τέχνης και Παράδοσης.
Η συνάντηση
Στην έκτη εσπερίδα με θέμα την Ξάνθη και την περιοχή της κατά τα νεώτερα χρόνια, θα παρουσιαστεί η εξέλιξη της κοινωνικής, πολιτισμικής, τεχνολογικής ιστορίας της πόλης από τον 19ο μέχρι και τα μέσα του 20ου αιώνα, κατά τα χρυσά χρόνια του καπνού, του σιδηροδρόμου, της απελευθέρωσης του ελληνισμού, αλλά και της προσφυγιάς, μέσα από το πρίσμα της μοναδικής αρχιτεκτονικής της. Στην παρουσίαση συνδράμουν αρχιτέκτονες και ιστορικοί της Υπηρεσίας Νεωτέρων Μνημείων του υπουργείου Πολιτισμού, με έδρα την Ξάνθη.
Στα τέλη του 19ου αιώνα οι ραγδαίες πολιτικές εξελίξεις στον χώρο των Βαλκανίων και στην Ευρώπη, η εξέλιξη των εμπορικών δρόμων και οι γεωπολιτικές συγκυρίες, διαμορφώνουν τις παραμέτρους για την ανάπτυξη της προβιομηχανίας και της βιομηχανίας στη Θράκη. Την ευκαιρία αυτή, η περιοχή της Ξάνθης καταφέρνει να εκμεταλλευτεί κυρίως χάρη στη θέση της, στο σταυροδρόμι δύο ηπείρων και δύο θαλασσών, αλλά και στη μεγάλη ζήτηση ενός μοναδικού τοπικού προϊόντος, του αρωματικού καπνού -του γνωστού «μπασμά»- η φήμη του οποίου φτάνει μέχρι την άκρη του κόσμου.
Ο καπνός είναι το αντικείμενο που θα μετατρέψει την ευρύτερη περιοχή σε έναν ισχυρό αγροτικό και εμπορικό πυρήνα. Στη οθωμανική Γενισέα κατασκευάζονται οι πρώτες καπναποθήκες, κτίρια επεξεργασίας και μεταπράτησης του καπνού. Με την καταστροφή της η Ξάνθη, ως νέα πολιτική και εμπορική δύναμη, μετατρέπεται σε ένα υπερσύγχρονο προβιομηχανικό κέντρο, όπου απασχολούνται χιλιάδες καπνεργάτες. Οι καλύτεροι ηπειρώτες τεχνίτες κατασκευάζουν μνημειώδη κτίρια για να στεγάσουν την κερδοφόρα τέχνη και το ασύγκριτο προϊόν. Παράλληλα ανθίζει η πόλη των καπνεμπόρων, με κατοικίες επηρεασμένες απ’ ευθείας από τα εμπορικά κέντρα της κεντρικής Ευρώπης και των Βαλκανίων.
Πόλεμοι, πολιτικές ανατροπές και δοκιμασίες των πληθυσμών και ατυχείς συγκυρίες, ανακόπτουν για μια φορά ακόμη την πορεία ανάπτυξης της Θράκης. Πρόσφυγες εγκαθίστανται σε νεόδμητους συνοικισμούς στην Ξάνθη και στην ευρύτερη περιοχή, ενώ γύρω από τον σχεδιασμό της προσφυγικής εγκατάστασης ανθίζει μία παράπλευρη οργανωμένη κατασκευαστική βιομηχανία που δίνει -παρά τις αντικειμενικές δυσκολίες- νέα πνοή στην πόλη. Η Ξάνθη μετά την απελευθέρωσή της ακολουθεί την πορεία του υπόλοιπου ελλαδικού χώρου. Η επεξεργασία του καπνού εκβιομηχανίζεται, το ίδιο και πολλοί άλλοι τομείς της βιομηχανίας. Διαδοχικές κρίσεις στην οικονομία και τεχνολογικές εξελίξεις που αδυνατούν να υιοθετηθούν εγκαίρως από το πολιτικοοικονομικό πλαίσιο, οδηγούν σε νέα παρακμή, αφήνοντας πίσω μια βαριά κτιριακή κληρονομιά που μαρτυρά τον πλούτο και την ευμάρεια του παρελθόντος.
Η παρουσίαση αποτελεί μια αφήγηση της προβιομηχανικής και βιομηχανικής ιστορίας της περιοχής μας, σε συνάρτηση με τα μνημεία της περιοχής της Ξάνθης αλλά και τα άγνωστα κτίρια, συγκροτήματα και εγκαταστάσεις, προσφυγικά και βιομηχανικά που βρίσκονται σήμερα σε εγκατάλειψη, αλλά αποτελούν μοναδικούς και αναμφισβήτητους μάρτυρες μιας μνημειώδους εποχής που γνώρισε η πόλη.
