Εκτός από τον αγιασμό των υδάτων, πολλά ακόμη είναι τα δημοφιλή έθιμα που αναβιώνουν στη βόρεια Ελλάδα. Παραθέτουμε έναν ενδεικτικό χάρτη με μερικά από όσα γίνονται τις περί τα Θεοφάνεια ημέρες:
Ραγκουτσάρια
Τα βλέμματα συγκεντρώνει η Καστοριά και τα Ραγκουτσάρια, το πρώτο “καρναβάλι” του νέου έτους. Οι κάτοικοι ξορκίζουν το κακό και διώχνουν τα κακά πνεύματα των καλικάντζαρων βάφοντας τα πρόσωπα τους, φορώντας προβιές ζώων και χάλκινα κουδούνια. Ομάδες μεταμφιεσμένων ξεχύνονται στους δρόμους και διασκεδάζουν με το πλήθος υπό τους ήχους μουσικών συγκροτημάτων της περιοχής. Τα Ραγκουτσάρια αρχίζουν την ημέρα των Θεοφανείων, με τον Αη Βασίλη να μοιράζει δώρα στα παιδιά, και ολοκληρώνονται στις 8 Ιανουαρίου, με την παρέλαση των καρναβαλιστών στο κέντρο της Καστοριάς.
Φωταράδες
Στο Παλαιόκαστρο της Χαλκιδικής αναβιώνει το έθιμο των Φωταράδων. Ομάδα καλαντιστών εκλέγει τον “βασιλιά” και όλοι μαζί πηγαίνουν στην εκκλησία του χωριού, όπου η νέα κεφαλή κάνει τρεις μετάνοιες μπροστά στην εικόνα του Αγίου Αθανασίου, ζητώντας την ευχή του. Οι Φωταράδες καταλήγουν να χορεύουν στην πλατεία γύρω από έναν πάσαλο όπου είναι δεμένο ένα λουκάνικο, ενώ είναι ντυμένοι με την τοπική ενδυμασία και κρατούν μεγάλα ξύλινα σπαθιά.
Καμήλα
Στη Γαλάτιστα της Χαλκιδικής στολίζεται η Καμήλα. Κάτω από το ομοίωμά της κρύβονται έξι άνδρες, οι οποίοι τραγουδούν υπό τους ήχους κουδουνιών. Μπροστά από το ομοίωμα προηγούνται οι λεγόμενοι Τζαμαλαροί. Το έθιμο της Καμήλας ολοκληρώνεται στις 7 Ιανουαρίου με την τέλεση ενός εικονικού γάμου, όπου όλους τους ρόλους αναλαμβάνουν άνδρες.
Τζαμαλάρια
Στην Άρνισσα της Πέλλας αναβιώνουν την ημέρα των Θεοφανείων τα Τζαμαλάρια. Επίκεντρο του εθίμου είναι ο γάμος. Πρωταγωνιστικό ρόλο έχει ένα ζιζάνιο, το “μπουμπάρι“, που μπαίνει ανάμεσα στους νεόνυμφους και τους παρενοχλεί προτείνοντας άλλο ταίρι. Το έθιμο περιλαμβάνει ατελείωτο γλέντι στους δρόμους του χωριού.
Οι κουδουνοφόροι και τα Λουγκατζάρια
Στον δήμο Βόλβης ανήμερα των Φώτων πραγματοποιούνται δύο παραδοσιακά έθιμα, οι κουδουνοφόροι στον Προφήτη και τα Λουγκατζάρια στο Μόδι. Οι κουδουνοφόροι Αράπηδες, μαζί με τους τσολιάδες, τη Νύφη, τον Παππού και την Μπάμπω, εμφανίζονται στους δρόμους του Προφήτη, σκορπώντας το κέφι και ξεσηκώνοντας περαστικούς και επισκέπτες. Μετά τη λειτουργία και τον αγιασμό των υδάτων, ομάδες από Αράπηδες γυρίζουν τα σπίτια λέγοντας παραδοσιακά κάλαντα.
Το έθιμο με τα πορτοκάλια
Στο Ασβεστοχώρι της Θεσσαλονίκης αναβιώνει το έθιμο των Φώτων με τα πορτοκάλια. Από την παραμονή των Θεοφανείων στήνεται στην εκκλησία του Αγίου Γεωργίου ένα τραπέζι στολισμένο με μεγάλα κλαδιά κυπαρισσιού και πορτοκάλια, όπου σχηματίζεται ένας σταυρός. Κατά τη διάρκεια της λειτουργίας το πλαισιώνουν παιδιά με αναμμένα μεγάλα κεριά στα οποία είναι περασμένα δύο πορτοκάλια κι ένα μήλο και ανάμεσα τους αποξηραμένα σύκα, δεμένα με μια κόκκινη κλωστή.
Οι Αράπηδες
Στη Νικησιανή της Καβάλας και σε αρκετά χωριά της Δράμας οι κάτοικοι και οι επισκέπτες διασκεδάζουν με το έθιμο των Αράπηδων. Άνδρες νεαρής ηλικίας μεταμφιέζονται φορώντας προβιές και μουτσούνες ζώων, ενώ κουδούνια κοσμούν τη μέση τους, με αποτέλεσμα να δημιουργούν εκκωφαντικό θόρυβο.
