INDEXANTHI.GR
Αρθρογραφία

Παιδί φανατικό για γράμματα

της Λένας Παπαδοπούλου*

Μια σκέψη με συνόδευε κατά το διάβασμα του βιβλίου της Αρχοντούλας Διαβάτη «Το αλογάκι της Παναγίας» (Νησίδες, 2012): ότι το βιβλίο υπάρχει ερήμην της συγγραφέως. Άποψη του Φουκώ που λέει ότι η γραφή προηγείται του φυσικού προσώπου που γράφει.

Η Α.Δ. διαβάζει, παρατηρεί, αποθησαυρίζει, αλλά η γραφή της προπορεύεται, προϋπάρχει της συγγραφέως.

Τα γραπτά γεννιούνται από το μηχανισμό της γραφής, όχι από κάποια ανθρώπινη φύση. Γεννιούνται από το περιβάλλον, τον κοινωνικό χώρο, από τη διακειμενικότητα. Δημιουργούνται πριν ο συγγραφέας πιάσει τα σημεία , τις σχέσεις τα στιγμιότυπα. Βρίσκονται εκεί τα κείμενα αορίστως παρόντα και το πρόσωπο, το δρων υποκείμενο της γραφής, έρχεται να τα δώσει υπόσταση στη γραφή. Άποψη επίσης του Φουκώ, που υπογραμμίζει ότι εκεί που κάνουμε τα σημεία να μιλούν, ο άνθρωπος πρέπει να σωπαίνει.

Η Α.Δ. δεν έχει απομαγευτεί, διακρίνει τα σημεία σαγήνης, αντιλαμβάνεται τα σημαίνοντα, βλέπει, συσχετίζει και ύστερα τα βάζει στις λέξεις. Ποια είναι τα υλικά της τέχνης της; Πρώτα είναι μια αναγνώστρια, γοητευμένη από το μύθο της γραφής των άλλων και ύστερα ένα υποκείμενο που γράφει. Συνομιλεί με τα κείμενα των άλλων προγενέστερων και σύγχρονων συγγραφέων. Στηρίζεται στους άλλους, πλέκει σχέσεις με τα νοήματα των άλλων. Σχεδόν φαίνονται οι ραφές της συγκόλλησης των άλλων κειμένων, χειροποίητη δουλειά, κάποτε θα το έλεγαν «υπό την σκιάν των συγγραφέων», σήμερα το λένε διακειμενικότητα.

Ο Σεφέρης γράφει ότι όσο προσπαθούν οι συγγραφείς να γράψουν κάτι πρωτότυπο, αναντικατάστατο, τόσο φέρνουν μέσα τις δυνατές συγγένειες με τους άλλους δημιουργούς. Μαγεμένη η Α.Δ. αναζητά τα αντικείμενα της γοητείας, τα πρόσωπα, τα λόγια, τις στιγμές, τα λουλούδια, το χορό, τα ταξίδια τις φιλίες, τις ονειροπολήσεις, την απώλεια, το χαμό. Και όλα αυτά πλαισιωμένα σε ένα πολιτικό χώρο και χρόνο της γενιάς της μεταπολίτευσης το πριν και το μετά της. Ένα νήμα αφήγησης συνδέει το τότε και το τώρα, το μπρος και το πίσω. Η Α.Δ. σαφώς προσδιορίζει το ιδεολογικό της σχήμα συμμετέχοντας στον πολιτικό προβληματισμό της Αριστεράς.

Ασυνέχειες λόγου, αντιφάσεις, στιγμές, σπαράγματα, ρήξη της δομής, θραύσματα, σαθρά υποστυλώματα, όλα ρευστά μεταβαίνουν από το ένα κείμενο στο άλλο. Ωστόσο πάντα παρούσα η σταθερά της αναζήτησης των σημασιών στην ιστορική συγκυρία. Πίστη στην ορμή της νεότητας, ζώσα μνήμη οι πορείες, ο αντιφασιστικός αγώνας, το Πολυτεχνείο. Και όλα αυτά με έναν τρόπο-ύφος τόσο προσωπικό που καταντά τρόπος των όλων. Μια λειτουργιά της γραφής όπου το κείμενο γίνεται τόπος συνάφειας με τον κόσμο, αλλά και αφορμή για δράση-αντίδραση.

Όχημά της το μικρό διήγημα -καμιά φορά πολύ μικρό- χωρίς πολύπλοκη δομή, πολλούς χαρακτήρες, μεγάλη χρονική έκταση αλλά πάντα με ρυθμό και μουσικότητα. Τα κείμενα κατ’ αρχάς δίνουν την εντύπωση αυτοβιογραφίας που ίσως και να είναι, αλλά η τέχνη της κατορθώνει να έρθει σε ρήξη με τις οικειότητες, το προφανές. Δεν αναζητά τον εαυτό της άλλα το νόημα των πραγμάτων. Ο Φουκώ θεωρεί τη γραφή τεχνολογία της συγκρότησης του εαυτού, παραβιάζοντας τα όρια, υπονομεύοντας την ταυτότητα και μετά μορφώνοντας τον εαυτό μέσα στη γλώσσα.

Αφηγούμενη, γράφοντας, δημιουργεί μια καινούργια αφήγηση του εαυτού και των άλλων. Αναδεικνύει τον τρόπο που σχετίζεται με τον εαυτό της και τους άλλους. Κάθε αφήγηση είναι μια απελευθέρωση. Η κατάδυση στη μνήμη δεν είναι επιστροφή στο παρελθόν άλλα είναι ο τρόπος να επουλωθεί το τραύμα. Οι λέξεις δίνουν σχήμα στον πόνο που υπάρχει και διαλύεται μέσα στη γλώσσα. Η γραφή θεραπεύει κάθε ασθένεια με την αφήγηση κάνει τον πόνο, την απώλεια την έλλειψη, τη διάψευση σημεία που αναιρούνται, επαναγράφονται και εντέλει οδηγούν σε διεξόδους-λύσεις, αποδοχή της ανθρώπινης κατάστασης. Η γραφή δεν αφήνει άθικτο τον γράφοντα, τον μεταβάλλει, τον αλλάζει. Αλλάζει τον ρυθμό εντός του, αλλάζει τον ρυθμό του κόσμου.

Η Α.Δ. επινοεί τον εαυτό της, τη θεατρική αναπαράστασή του, μέσα από τη γραφή και με τη γραφή. Τη σκέφτομαι -παιδί φανατικό για γράμματα- να ρουφάει τον κόσμο των ιδεών, των νοημάτων -ένα κορίτσι λαϊκό, που έβαλε στόχο από πολύ μικρή να βλέπει, να αναγνωρίζει, να παίζει- και όλα να ετοιμάζονται, να δένουν για να συγγράψει. Ο συγγραφέας, όπως υποστηρίζει ο Φρόιντ, είναι το παιδί που συνεχίζει το παιχνίδι. Η γραφή, η τέχνη, το παιχνίδι, είναι για παιδιά και μεγάλους ο τρόπος εξόρυξης νοήματος για τον κόσμο.

* Η Λένα Παπαδοπούλου είναι δασκάλα σε μειονοτικά σχολεία

 

Σχετικά άρθρα

Αντικοινωνική επίθεση δίχως έλεος

Super User

Όταν σε παίρνουν στο “ψιλό”

Super User

Κλειστές οι εκκλησιές την επόμενη εβδομάδα ώστε να καθαριστούν οι εικόνες από το κραγιόν

Super User

Αυτός ο ιστότοπος χρησιμοποιεί cookies για να βελτιώσει την εμπειρία σας. Υποθέτουμε ότι είστε εντάξει με αυτό, αλλά μπορείτε να εξαιρεθείτε αν το επιθυμείτε. Αποδοχή Δείτε περισσότερα

Πολιτική απορρήτου και cookies