Τις ποινικές προεκτάσεις της διαχείρισης αδέσποτων και δεσποζόμενων ζώων, με στοιχεία για υποθέσεις που απασχολούν τα ποινικά δικαστήρια στη Ροδόπη, παρουσίασε ο αντεισαγγελέας Πρωτοδικών Ροδόπης Διονύσιος Λαμπρίδης, αναδεικνύοντας την ολοένα και μεγαλύτερη ενασχόληση των δικαστικών αρχών με τα πρόβλημα των αδέσποτων.
Την ομιλία του αυτή την έκανε κατά τη διάρκεια εκδήλωσης ενημέρωσης κοινού με θέμα «Αντιμετώπιση – διαχείριση αδέσποτων/δεσποζόμενων ζώων: Νέες ρυθμίσεις, διαχρονικά ερωτήματα». Το Εργαστήριο Εγκληματολογικών Επιστημών της Νομικής Σχολής Δ.Π.Θ. σε συνεργασία με τον δήμο Κομοτηνής διοργάνωσαν την εκδήλωση το απόγευμα της Τετάρτης 6 Δεκεμβρίου στην αίθουσα του Δημοτικού Συμβουλίου Κομοτηνής, καλώντας μεταξύ άλλων και τον αντιεισαγγελέα.
Τα ζώα ως “θύτες”
Σύμφωνα με όσα εισηγήθηκε ο αντιεισαγγελέας, στα ποινικά δικαστήρια εμφανίζονται δύο κατηγορίες υποθέσεων. Στην πρώτη κατηγορία παρουσιάζονται τα ζώα σαν “θύτες”, στη δεύτερη κατηγορία τα ζώα εμφανίζονται ως θύματα.
Τα ζώα νομικά δεν μπορούν να είναι θύτες, τα ζώα δεν πράττουν και δεν μπορούν να καταστούν κατηγορούμενοι. Αντίθετα όμως μπορούν να προκαλέσουν βλάβες και κινδύνους και σίγουρα κάποιος έχει ευθύνη για αυτό. Συνδέεται άμεσα με τις υποχρεώσεις του κατόχου του ζώου όσο και της αρμόδιας αρχής.
Στην πρώτη κατηγορία που εμφανίζονται τα ζώα ως “θύτες” υπάρχουν τρεις υποκατηγορίες υποθέσεων:
Στην πρώτη υποκατηγορία ανήκουν οι περιπτώσεις επιθέσεων ζώων δεσποζόμενων ή αδέσποτων σε άνθρωπο οι οποίες έχουν ως αποτέλεσμα την πρόκληση σωματικής βλάβης ή κάκωσης της υγείας του ανθρώπου, παράδειγμα δάγκωμα από σκύλο. Όταν το ζώο είναι δεσποζόμενο τότε ο κάτοχος αυτού φέρει ποινική ευθύνη για το αδίκημα της σωματικής βλάβης από αμέλεια με το άρθρο 314 του ποινικού κώδικα. Εντός της περιφέρειας της Ροδόπης εντός της τελευταίας τριετίας παρουσιάστηκαν περιπτώσεις στις οποίες ασκήθηκε ποινική δίωξη:
Κάτοχος σκύλου δεν έλαβε τα προβλεπόμενα του άρθρου 5 του Ν.4039/2012 μέτρα. Ειδικότερα, κατά τη διάρκεια περιπάτου δεν είχε δεμένο τον σκύλο, δεν βρισκόταν πλησίον του σε απόσταση έτσι ώστε να τον αποτρέψει από κάποια επιθετική ενέργεια, με αποτέλεσμα ο σκύλος να ξεφύγει από τον έλεγχό του και να δαγκώσει ανήλικο στον αριστερό βραχίονα. Άλλη περίπτωση: κάτοχος σκύλου δεν είχε επαρκώς εξασφαλισμένο τον σκύλο του εντός κοινής αυλής με άλλους γείτονες, με αποτέλεσμα ο σκύλος να λυθεί, να επιτεθεί σε μικρότερο δεσποζόμενο ζώο και μετά να επιτεθεί και να δαγκώσει στο χέρι την κάτοχο του μικρότερου δεσποζόμενου ζώου που πήγε να χωρίσει τα δύο ζώα. Σε αυτές τις περιπτώσεις τίθεται θέμα αμέλειας, υπό την έννοια ότι ο κάτοχος φέρει ποινική ευθύνη εφόσον δεν λαμβάνει τα μέτρα πρόβλεψης και προστασίας ή παρεκκλίνει από αυτά τα μέτρα τα οποία προβλέπει ο νόμος. Ο Άρειος Πάγος με μια πρόσφατη σχετικά απόφασή του δέχτηκε ποινική ευθύνη του κατόχου ζώου για σωματική βλάβη εξ’ αμελείας στην περίπτωση εκείνη που η κάτοχος είχε για πολλά έτη συγκεκριμένης ράτσας σκύλο στην κατοχή της με ιδιαίτερα χαρακτηριστικά π.χ. ο σκύλος ανήκε σε μια ράτσα που έχει έντονο το αίσθημα της προστασίας της οικογένειας. Η κάτοχος διοργάνωσε εκδήλωση στο σπίτι της, προσκάλεσε πολλούς, είχε λυμένο τον σκύλο και σε μια ατυχή στιγμή που κάποιος επισκέπτης σκόνταψε και κατά λάθος έριξε το ποτό του πάνω στον σκύλο και πάνω στην οικοδέσποινα κι ο σκύλος επιτέθηκε. Ο Άρειος Πάγος δέχτηκε την ποινική ευθύνη του κατόχου ζώου διότι δεν είχε λάβει όλα τα απαραίτητα μέτρα.
Σωματικές βλάβες από αμέλεια μπορούν να προκληθούν και από τα αδέσποτα. Εκεί υπάρχει η ευθύνη του οικείου δήμου, η οποία βασίζεται στο άρθρο 75 του Ν.3463/2006 περί δήμων και κοινοτήτων. Επειδή η ποινική ευθύνη είναι προσωπική, κατηγορούμενος είναι ο εκάστοτε δήμαρχος ή αν υπάρχει μεταβίβαση αρμοδιότητας σε αντιδήμαρχο, τότε κατηγορούμενος για σωματική βλάβη από αμέλεια είναι ο αντιδήμαρχος.
Πολλές περιπτώσεις υπήρξαν στην Εισαγγελία Πρωτοδικών Ροδόπης που αφορούσαν σε δαγκώματα αδέσποτων ζώων σε διερχόμενους πολίτες. Ασκήθηκαν αντίστοιχες ποινικές διώξεις σε βάρος αρμοδίων αντιδημάρχων και εκκρεμούν προς εκδίκαση τόσο στον δήμο Κομοτηνής όσο και σε άλλους δήμους. Στην περιφέρεια της Ροδόπης δεν προέκυψε το βαρύτερο αποτέλεσμα της επέλευσης θανάτου το οποίο να έχει προκληθεί αιτιωδώς από την σωματική βλάβη η οποία επίσης προκλήθηκε από την επίθεση ζώου. Σε πανελλαδικό επίπεδο υπήρχαν τέτοια κρούσματα, όπου πλέον η ποινική ευθύνη είναι ανθρωποκτονία από αμέλεια.
Δεύτερη υποκατηγορία είναι οι φθορές ξένης ιδιοκτησίας. Υπάρχουν πολλές περιπτώσεις που φτάνουν στην Εισαγγελία Πρωτοδικών με τη μορφή κατηγορίας και αφορούν σε επιθέσεις ζώων σε άλλα μικρότερα ζώα και επειδή τα ζώα θεωρούνται πράγματα αυτό χαρακτηρίζεται ως φθορά ξένης περιουσίας. Όμως το ελληνικό ποινικό δίκαιο προβλέπει ως αδίκημα μόνο την εκ προθέσεως φθορά ξένης ιδιοκτησίας. Η πρόθεση του κατόχου ζώου να προκαλέσει με μια επίθεση του ζώου του μια βλάβη σε άλλο ζώο είναι κάτι δυσαπόδεικτο και ιδιαίτερα απίθανο, γι’ αυτό συνήθως αυτές οι περιπτώσεις δεν οδηγούνται στα ποινικά ακροατήρια. Υφίσταται όμως αστική ευθύνη όχι σε ποινικό επίπεδο.
Τρίτη υποκατηγορία είναι η παρεμπόδιση αποτροπής κοινού κινδύνου, ποινικό αδίκημα που προβλέπεται στο άρθρο 288 και αφορά στις περιπτώσεις πρόκλησης κινδύνου, δηλαδή εμφάνισης επιθετικής συμπεριφοράς ζώου η οποία δεν καταλήγει σε πρόκληση σωματικής βλάβης σε άνθρωπο. Πρόκειται για περιπτώσεις εμφάνισης αγελών αδέσποτων σκύλων σε κεντρικά σημεία του αστικού ιστού, οι οποίοι σκύλοι εκδηλώνουν επιθετική συμπεριφορά προκαλώντας στους πολίτες όχι σωματικές βλάβες, αλλά φόβο και αίσθηση κινδύνου. Την τελευταία τριετία υπήρξαν πάρα πολλές καταγγελίες προς την Εισαγγελία Πρωτοδικών Ροδόπης με αποτέλεσμα το τελευταίο έτος να εκκρεμούν προς εκδίκαση δέκα δικογραφίες με κατηγορούμενους αντιδημάρχους για το ποινικό αδίκημα του άρθρου 288. Ο αντιεισαγγελέας σημείωσε ότι ο αριθμός των δικογραφιών δεν αντικατοπτρίζει το πλήθος των περιστατικών, δεδομένου ότι ασκήθηκαν ποινικές διώξεις για κατ’ εξακολούθηση έγκλημα. Αυτό σημαίνει ότι σε μια δικογραφία μπορεί να αποδόθηκε κατηγορία για χρονικό διάστημα έξι και δέκα μηνών μέσα στο οποίο εμφανίστηκαν πάρα πολλά περιστατικά. Υπήρξε μόνο μια περίπτωση ποινικής δίωξης σε βάρος κατόχου δεσποζόμενων ζώων ο οποίος διατηρούσε σκύλους που ήταν έξω από την οικία και παρενοχλούσαν τους διερχόμενους πολίτες.
Τα ζώα ως θύματα
Ο πυρήνας του Ν.4039/2012 που έχει προστατευτικό ως προς τα ζώα χαρακτήρα, τυποποιεί μια σειρά από ποινικά αδικήματα.
- Παράνομη εμπορία και αναπαραγωγή ζώων. Στην περιφέρεια της Ροδόπης υπήρξαν τρεις περιπτώσεις που ασκήθηκε ποινική δίωξη για παράνομη εμπορία ζώων σε βάρος ιδιοκτητών σκύλων οι οποίοι είχαν δημοσιεύσει αγγελίες της πώλησης κουταβιών μικρότερων των οχτώ εβδομάδων
- Κακοποίηση ζώων. Τις δικαστικές αρχές Ροδόπης κατά την τελευταία τριετία απασχόλησαν οι παρακάτω περιπτώσεις κακοποίησης: Κατηγορούμενος δηλητηρίασε δύο γάτες συντροφιάς του γείτονά του. Κατηγορούμενος χτύπησε με γροθιές σκύλο προκαλώντας του κάταγμα οσφυϊκού σπονδύλου. Κατηγορούμενος με χρήση κυνηγητικής καραμπίνας πυροβόλησε σκύλο. Κάτοχος μικρού σκύλου προέβαινε σε βίαιες επιθέσεις σε αυτόν χτυπώντας τον και δένοντάς τον στα σύρματα του μπαλκονιού που απλώνονται τα ρούχα. Κάτοχος ζώου είχε δέσει τον σκύλο του μαζί με έπιπλα και λοιπές αποσκευές στην σχάρα οροφής αυτοκινήτου. Κατηγορούμενος ασελγούσε πάνω σε σκύλο τοποθετώντας αυτόν πάνω στα γεννητικά του όργανα και βάζοντας το δάχτυλό του πάνω στα γεννητικά όργανα σκύλου. Πέραν της περιφέρειας Ροδόπης σε πανελλαδικό επίπεδο εκτιμήθηκαν ως κακοποίηση από τα ποινικά δικαστήρια της χώρας οι κάτω περιπτώσεις: Η έλλειψη καταλύματος θεωρήθηκε κακοποίηση, το ακατάλληλο κατάλυμα, τα στενά κλουβιά, η μόνιμη αλυσόδεση, η ακατάλληλη τροφή, η μόνιμη παραμονή σε μπαλκόνια ή ταράτσες η έλλειψη νερού, η έλλειψη κτηνιατρικής περίθαλψης σε περίπτωση ασθένειας, η παράληψη αποπαρασίτωσης και η ύπαρξη καταλυμάτων που δεν είναι προστατευμένα από τις καιρικές συνθήκες
- Εγκατάλειψη ή μη τήρηση κανόνων ευζωίας. Μέσα στο τελευταίο έτος ασκήθηκε ποινική δίωξη από την Εισαγγελία Πρωτοδικών Ροδόπης σε πέντε περιπτώσεις εγκατάλειψης σκύλου συντροφιάς από τον κάτοχό τους. Να σημειωθεί ότι εγκατάλειψη θεωρείται μόνο από τον κάτοχό του. Η περίπτωση τροχαίου με ζώο και η περαιτέρω εγκατάλειψη έχει εκτιμηθεί ως κακοποίηση και δεν υπάγεται στην εγκατάλειψη
- Απαγορευμένη χρήση σε κάθε είδους θεάματα. Απαγορεύεται πλέον να συμμετέχουν ζώα σε παραστάσεις, να παρελαύνουν ενώπιον του κοινού, να εμφανίζονται ενώπιον του κοινού, να διατηρούνται από επιχειρήσεις ψυχαγωγικών παιχνιδιών, να συμμετέχουν σε τσίρκο ή θίασο σε καλλιτεχνικές ή ψυχαγωγικές εκδηλώσεις. Οι παραβάτες τιμωρούνται με φυλάκιση από δέκα ημέρες έως πέντε έτη και χρηματική ποινή από 5.000 έως 15.000 ευρώ. Με την ίδια ποινή τιμωρείται και όποιος εκτρέφει, εκπαιδεύει ή χρησιμοποιεί ζώα για μονομαχία
- Κλοπή ζώου. Τιμωρείται με φυλάκιση από δέκα ημέρες έως έξι μήνες και χρηματική ποινή από 150 έως 3.000 ευρώ. Εάν όμως το ζώο είναι κυνηγετικό ή σκύλος βοηθείας, γίνονται πιο αυστηρά τα πράγματα καθώς το πλαίσιο ποινής που απειλείται είναι φυλάκιση δέκα ημερών έως ένα έτος και χρηματική ποινή 5.000 έως 8.000 ευρώ
- Παράβαση της ευρωπαϊκής σύμβασης για την προστασία των ζώων. Προβλέπεται ποινική κύρωση φυλάκιση ενός έως πέντε έτη και χρηματική ποινή 5.000 έως 15.000 ευρώ για όποιον παραβαίνει τις διατάξεις των άρθρων 3, 4, 7, 9, 10 και 11 της ευρωπαϊκής σύμβασης. Αυτά τα άρθρα λένε ότι κανείς δεν πρέπει να πονάει ένα ζώο, κανείς δεν πρέπει να το εγκαταλείπει, ότι ο κάτοχος θα πρέπει να ασχολείται μαζί του και να του παρέχει τροφή, νερό δυνατότητα άσκησης. Στο άρθρο 7 προβλέπονται οι κανόνες εκγύμνασης του ζώου, ότι δεν πρέπει να φτάνουν στο σημείο της φυσικής εξόντωσης. Στο άρθρο 9 προβλέπονται απαγορεύσεις χρήσεις των ζώων σε θεάματα και παραστάσεις. Στο άρθρο 10 θεσπίζονται απαγορεύσεις για χειρουργικές επεμβάσεις όπως το κόψιμο της ουράς, το κόψιμο των αυτιών, η τομή των φωνητικών χορδών και αφαίρεση νυχιών και δοντιών, όλα αυτά είναι ποινικά αδικήματα. Τέλος στο άρθρο 11 προβλέπεται ρητά και η απαγόρευση θανάτωσης ζώου.
Κλείνοντας την ομιλία του, ο αντεισαγγελέας Πρωτοδικών Ροδόπης Διονύσιος Λαμπρίδης έθεσε ένα ερώτημα προς το κοινό, χωρίς φυσικά να περιμένει απάντηση, αλλά ως προβληματισμό: Έχουν τα ζώα την αντιμετώπιση και τη διαχείριση που τους αρμόζει; Άφησε την απάντηση στο κοινό, παρέθεσε όμως την εξής ρήση: “Το μεγαλείο και η ηθική πρόοδος ενός έθνους μπορούν να κριθούν από τον τρόπο που φέρεται στα ζώα“.
